Getijdengebied en waterval van Kruibeke. 17 km ...

Routebeschrijving

Verzamelen en vertrekken op de parkeerplaats van de veerhaven van Kruibeke. Scheldelei 12, Kruibeke.

Route: Langs de dijk (dijk tussen de overstromingsvlakte en het dorp Kruibeke) 2 km richting Bazel tot aan het kruispunt (Kemphoekstraat), waar voertuigen de dijk kunnen oversteken. Neem de eerste weg rechts, steek de Barbierbeek over via de brug en volg het asfaltpad rechts tot aan de Kemphoekstraat. Hier slaan we rechtsaf, langs de parkeerplaats van de begraafplaats, en slaan linksaf de prachtige kasteellaan in. Een majestueuze kathedraal van monumentale, 200 jaar oude lindebomen. Aan het einde, op de hoek, rechtsaf, door het Poorthuis. Daar staat kasteel Wissekerke met zijn vijver, een hangbrug en een park met bomen ter grootte van de lindelaan die we net overstaken.
Na de monumentale hangbrug over de kasteelvijver gaan we linksaf om rechtdoor de Verkortingsdijk over te steken, onder de Cortenstalen "Arcade" door en rechtdoor richting het veer van Kallebeek. Vijftig meter na de picknicktafel onder de grote lindeboom met het Mariabeeld (de Fassaatlinde, ook wel Liefkeslinde genoemd), gaan we rechtsaf het jachtpad aan de Schelde op. Voor ons ligt de Fassaatpolder.
Deze link toont een prachtig beeld van het water dat de Fassaatpolder binnenstroomde toen in september 2017 de doorbraak in de Scheldedijk werd geopend. Deze ingrepen werden uitgevoerd in opdracht van de Vlaamse Waterweg in het kader van de Sigmawerken. Het hoofddoel van deze polderverkleining is het verminderen van de overstromingsdruk van de Schelde bij opkomend water.
Deze 10 hectare grote polderverkleining zal naar verwachting het gebied twee keer per dag onder water zetten, waardoor slikken en moerassen ontstaan. Deze slikken en moerassen zorgen op hun beurt voor een groeiende diversiteit aan planten, insecten en waterdieren, zowel groot als klein. Veel vogelsoorten foerageren hier.
Vanaf dit punt gaan we richting Rupelmonde via de overstromingsvlaktedijk, die 1,55 meter lager ligt dan de ringdijk waar we onze tocht begonnen. De open weides langs de Scheldedijk en de populierenbossen op de achtergrond worden door kleine instroomsluizen op een hoog waterpeil gehouden. Dit creëert op korte termijn een voedselrijk en veilig leefgebied voor water- en weidevogels in de open weides. Otters, bevers en reeën voelen zich veilig in de vochtige, dichte elzenbossen. Op sommige plaatsen worden runderen ingezet om de weides op een lager peil te houden, omdat de begraasde weides een gevarieerd leefgebied bieden waar andere vogelsoorten graag komen.
Honderd meter na de Rupelmonde, in de bocht van de dijk, slaan we rechtsaf richting de hoogspanningsmast en volgen het Beverpad door de houten poort van de sluis. Daar passeren we het Karperhuis, dat nu als zomerverblijf voor vleermuizen wordt gebruikt. Iets verderop, in het Conickxshofke, bevindt zich de kijkmuur met uitzicht op de beek en picknicktafels in de tuin. Terug op de ringdijk gaan we rechtsaf naar de "Arcade" en dalen links af naar het kasteelpark, vervolgens links over de Vliet en de kasteelbrug. Verticaal bereiken we de duiventil. Hier kunnen de dorstigen hun dorst lessen en de hongerigen eten.
Het is nog 4,5 km naar de watervallen.
Bij het verlaten van de duiventil, ga vanaf de parkeerplaats linksaf en volg de Lange Gaanweg rechtsaf de ringdijk op rechtdoor de Lange Gaanweg op. Na 500 meter neemt u de poort aan de linkerkant en bereikt u via de speeltuin de Kemphoekstraat. Volg het pad met twee betonstroken 200 meter naar links tot u de poort aan de rechterkant bereikt, die toegang geeft tot het pad langs de oude Barbierbeek. We wandelen langs de Kruibekse beek en hebben via een kijkmuur uitzicht op de 'nieuwe' Barbierbeek. Tijdens zomerwandelingen is het mogelijk om te genieten van een mooie rustplek in de prachtige natuur. In de winter biedt de opening een heel andere omgevingsstructuur en zorgt zo voor een andere beleving. Dit dijkpad begrenst de grote getijdenzone in de Kruibeekse overstromingsvlakte. We eindigen bij de sluis aan de monding van de oude Barbierbeek in de Schelde. Deze sluis heeft een beperkt debiet om het waterpeil in de beken te regelen. Het waterpeil van de hele overstromingsvlakte wordt bewaakt door 18 sluizen. Alle kleppen, inclusief de grote nieuwe sluisconstructies, werken mechanisch en dus zonder stroom. Afhankelijk van hun functie openen of sluiten ze afhankelijk van het stijgende of dalende water.
We volgen het jachtpad links van de Barbierbeeksluis langs de Schelde en na 500 m bereiken we de 'watervallen' bij de ingang van het 50 m brede sluizenstelsel. Bij vloed (bij volle of nieuwe maan) kan de zeespiegel oplopen tot 6 m en dan is de hoeveelheid water die binnenstroomt werkelijk indrukwekkend.

Waarom zijn de watervallen van Kruibeke een wereldprimeur?

In 1953 werden talrijke rivierdorpen langs de Schelde in Vlaanderen en grote delen van Nederland getroffen door zware overstromingen. Hierbij kwamen bijna 2.000 mensen om het leven, voornamelijk in Nederland.
Het Sigmaplan (1977) koos voor de aanleg van overstromingsgebieden, het verhogen en versterken van dijken en de bouw van een stormweersysteem in Antwerpen.
Met de kennis van nu is het besluit om het stormkeringssysteem niet te bouwen, na jarenlang wetenschappelijk onderzoek naar de getijdenloop langs de Schelde, een enorme meevaller.
Na jarenlang de materiële schade en de menselijke tragedie van overstromingen in bewoonde gebieden te hebben berekend, besloot Vlaanderen de Schelde ruimte te geven (zij het beperkt). Deze ruimte was te vinden in de Broeken en laaggelegen polders. Dit viel niet in goede aarde bij de getroffen eigenaren en gebruikers. Desondanks waren ze wettelijk verplicht toe te geven aan het grotere algemeen belang. Sinds 2005 is het Sigma 2-plan een langetermijnvisie tot 2030.
De nieuwigheid schuilt in een strikt natuurbeheer langs de Schelde en haar zijrivieren, om een einde te maken aan het open afvalwater dat eind vorige eeuw decennialang de boventoon voerde. Ook een betere toegankelijkheid van de beschermde natuurgebieden langs de Schelde, toeristische voorzieningen en een grotere betrokkenheid van de betrokken landbouwers bij dit beheer zijn gepland. In 2006 zijn verschillende wetenschappers en ingenieurs van de agentschappen Waterwegen, Natuur en Bos, onder leiding van prof. Patrick Meire, erin geslaagd een eerste wetenschappelijk onderbouwd proefproject op te starten. In 2006 werd het Lippenbroek (10 ha) in Hamme aangelegd als 's werelds eerste gecontroleerde gereduceerde getijdenzone (GGG).
Tot nu toe heeft de constante monitoring van diverse parameters met betrekking tot waterkwaliteit, slibvorming, vis- en plantenpopulaties ons een ongeëvenaard wetenschappelijk inzicht opgeleverd. Deze informatie wordt gebruikt bij de aanleg van nieuwe getijdenzones, met name langs de Durme en stroomopwaarts richting Gent, alsook langs de zijrivieren van de Schelde (Rupel, Nete, Dijle, Zenne, enz.). De accumulatiefactor binnen de getijdenzone wordt continu gemonitord, aangezien het waterbergend vermogen van de overstromingsvlakte de hoogste prioriteit heeft.
De innovatie van de watervallen van Kruibeke schuilt vooral in het feit dat het GGG, naast zijn enorme stormwerende werking aan de Schelde, ook dag en nacht gratis wordt ingezet om een bijzonder waardevolle natuur te ontwikkelen die bijdraagt aan het herstel van de natuurlijke biodiversiteit en de zuiverheid van het Scheldewater. Deze natuur is in West-Europa systematisch verdwenen of staat onder druk, omdat de meeste getijdenrivieren aan de monding worden belemmerd door sluizen. Het ingenieuze "dubbelgebruik" van het GOG en het GGG in Vlaanderen trekt de aandacht van waterspecialisten van over de hele wereld. Zelfs Nederlanders, die meer nadruk leggen op dijkenbouw, komen met een grote interesse kijken wat we bedoelen met "integraal waterbeheer".
Bij Lippenbroek in Hamme werd vastgesteld dat er in het water van de Schelde 1 kg minder stikstof (N) per hectare getijdenzone aanwezig was na een verblijf van ongeveer 6 uur in de slik- en schorgebieden.
We kunnen daarom concluderen dat de slikken en schorren in getijdengebieden fungeren als een spijsverteringssysteem en het meest zelfvoorzienende systeem voor de Schelde vormen. Het produceert voedsel voor vissen, planten, dieren, mensen en organismen die de wereldwijde voedselketen in stand houden.
De grootste innovatie van het GGG en het GOG schuilt misschien wel in hun structurele aanpak van een eeuwenoude overstromingsdreiging. De natuur krijgt nu duurzaam de ruimte voor een groot deel van de bestaande overstromingsgebieden en kan dankzij de getijdenloop waardevolle slik- en schorformaties creëren. Bij stormdreiging sluiten de inlaatschuiven van het GGG. Wanneer de stormstand hoger is dan de overlaatdijk (6,80 m), stroomt het water vanuit de Schelde de overstromingsvlakte in. De hogere ringdijk (8,35 m in Kruibeke) beschermt de dorpen. Als de stormvloed te sterk is, volgen de stroomopwaarts gelegen overstromingsgebieden, totdat de druk op de Schelde afneemt.
Het Sigma Cascadesysteem met GOG's en GGG's langs de Scheldezee is een duurzaam systeem. Hoe dichter de langetermijnplanning bij 2030 komt, hoe meer ruimte er ontstaat voor de veiligheidsfactor en hoe meer de natuur in het Schelde-estuarium een uitzonderlijke kans krijgt om te herstellen tot een gezonde getijdenloop waar het aangenaam vertoeven is.

NB: Afhankelijk van de vloed van de Schelde kan een ander startpunt voor de wandeling worden gekozen. Andere locaties in de buurt zijn bijvoorbeeld de parkeerplaats van de begraafplaats in Bazel, aan de Kemphoekstraat 12 in Bazel. Ook de Lange Gaanweg bij de duiventil of de parkeerplaats van sporthal De Dulpop in Bazel zijn de moeite waard.
Natuurlijk is een aanpassing van de route ook mogelijk, afhankelijk van de ambities van de wandelaars. Soms wordt er teleurgesteld of weinig gewaardeerd op de 'watervallen'. De hoeveelheid water die door de Meiresluis stroomt, is uiteraard afhankelijk van het getij van de Schelde op dat moment. Het kan daarom nuttig zijn om de getijdenlijst (Antwerpen of Wintam) te raadplegen. Door het verminderde getij stroomt alleen de hoogste vloedkam de polder in. Deze bedraagt momenteel 5,10 m TAW. Dagen met hoog water (volle maan en nieuwe maan) bieden de hoogste waterstanden, vooral bij een actieve westen- of noordwestenwind aan zee. Dan bieden de watervallen absoluut een indrukwekkend schouwspel.

.