Kasteel De Haar

Kasteel de Haar (vroeger Het Huys te Haer, van Oergermaans *Haru, zandige heuvelrug is een kasteel bij Haarzuilens. Het is het grootste kasteel van Nederland. Het is vanaf 1892 op de ruïne van het oude kasteel herbouwd in neogotische stijl. Naar de ontstaansgeschiedenis van Kasteel de Haar vindt momenteel onderzoek plaats. Hoe de eerste bebouwing er precies uit heeft gezien is nog niet met zekerheid te zeggen. Vermoedelijk dateert de eerste bebouwing, een versterkte woontoren op een rond omgracht perceel uit de 12e eeuw. De oudste geschreven vermelding, een akte, dateert van 1391. Destijds kreeg Boekel van de Haar het huis in leen van Hendrik van Vianen. Het kasteel bestond toen uit niet meer dan een versterkte woontoren. Deze toren was gebouwd op een stroomrug langs een dode arm van de rivier de Rijn. In de loop van de jaren is het kasteel steeds verder uitgebreid. Door het huwelijk van Yosina van de Haar met Dirk van Zuylen van Harmelen kwam het slot in het jaar 1449 in het bezit van de familie Van Zuylen.

Na herhaalde aanvallen en verwoestingen, onder andere in 1482 tijdens de Hoekse en Kabeljauwse twisten door de pro-Bourgondische Kabeljauwen, en in het rampjaar 1672, werd het kasteel telkens hersteld en uitgebreid totdat de laatste bewoner overleed. Veel schade werd ook veroorzaakt in 1674 door een tornado die ook de Domkerk in Utrecht beschadigde. Het kasteel en de bijbehorende landerijen en rechten bleef in de katholieke tak van de familie Van Zuylen van Nijevelt die inmiddels rond Brugge was neergestreken. Hoewel de familie banden bleef houden met hun Nederlandse bezit, werd het niet meer bewoond en raakte het steeds meer in verval. Aan het einde van de 19e eeuw restte er niet meer dan een romantische ruïne. In 1890 erfde Etienne baron van Zuylen van Nyevelt van de Haar (1860-1934) de kasteelruïne van zijn vader Gustave. Etienne was op 16 augustus 1887 in Parijs gehuwd met de Frans-Joodse barones Hélène de Rothschild (1863-1947), een erfgename uit de familie van rijke bankiers De Rothschild. Mede dankzij haar fortuin had Etienne de middelen om het voorvaderlijk kasteel op een grandioze manier te laten herbouwen.

Voor de herbouw van het kasteel werd de beroemde architect Pierre Cuypers ingeschakeld, die er in nauwe samenwerking met zijn zoon Joseph Cuypers 20 jaar mee bezig zou zijn (van 1892 tot 1912). Hoewel de baron en barones nooit van plan waren om het kasteel permanent te gaan bewonen, werd het toch van alle gemakken voorzien, die er aan het einde van de 19e eeuw in Europa leverbaar waren. Het kasteel moest zeer comfortabel worden om er in ieder geval in de nazomer, in augustus en september, op grootse wijze gasten te kunnen ontvangen. Voor Nederlandse begrippen was de inrichting van het kasteel met deze moderne snufjes zeer opzienbarend. Er kwam elektrische verlichting met een eigen generator, en centrale verwarming met behulp van een lage-druk-stoom-systeem. Deze installatie is inmiddels internationaal erkend als industrieel monument.De keuken was voor die periode eveneens zeer modern en heeft nog steeds een grote collectie koperen potten en pannen en een enorm fornuis van de firma Drouet van ongeveer 6 meter lang, dat met kolen werd gestookt. De tegels in de keuken zijn voorzien van de familiewapens van de families Van de Haar en Van Zuylen; de tegels waren speciaal bij de firma Van Hulst in Harlingen gebakken.

De traditie van de 'septemberbewoning' is ook na Etienne en Hélène voortgezet door hun kinderen en kleinkinderen. Zo verbleef de voormalige eigenaar Thierry baron van Zuylen van Nyevelt (1932-2011) iedere septembermaand met zijn familie en personeel op het kasteel. Het was dan niet toegankelijk voor publiek.

Kasteel de Haar is inmiddels geen eigendom meer van de familie Van Zuylen. In 2000 is het kasteel en het direct daarom gelegen park (55 ha) eigendom geworden van Stichting Kasteel de Haar. De familie Van Zuylen is nog eigenaar van de meubel- en kunstcollectie en heeft deze in 30 jaar durende bruikleen gegeven aan de Stichting. Ook in 2000 is het landgoed Haarzuilens (350 ha) verkocht aan de Vereniging Natuurmonumenten.

routeburo