Geopad 121-Sanatoriumbos

De beschreven route begint vanuit de Sanatoriumlaan.
Wanneer men een route via en langs de meest interessante situaties van een gebied wil traceren verdient het de voorkeur dat een rondje kan worden gemaakt. In het onderhavige gebied bleek dit echter niet mogelijk. Een deel van de route door het bos moet daarom visa versa worden afgelegd. Elders bleek het gewenst de route zichzelf te laten kruisen.

1. Het geopad begint bij de Sanatoriumlaan en loopt bij het kruispunt met de Oude Arnhemseweg naar links. Na ongeveer 100 meter slaan we er rechtsaf en gaan de ingang van het instellingsterrein van Altrecht in.

2. Deze weg leidt daarna via de plantsoenen in landschapsstijl en links een karakteristieke instellingsvilla in Zwitserse Chaletstijl naar een Y-kruising. Daar slaan we weer rechtsaf. 

Aan de linkerkant van de weg liggen diverse gebouwen, waaronder een verbouwde instellingsvilla. Rechts ligt de zuidpunt van het behouden bosgedeelte met daarin een hoge voormalige personeelsflat. Deze staat in het gebiedsdeel waar de zandige windafzettingen (dekzanden) uit de laatste ijstijd van circa 10.000 jaar geleden niet of nauwelijks door latere verstuivingen werden aangetast. Voor ons zien we de uit 1938 daterende architectonisch interessante kapel van het vroegere Christelijk Sanatorium. Duidelijk is te zien dat ze nog niet zo lang geleden werd verbouwd.

3. Het geopad loopt linkshalf rondom het gebouwtje heen; we volgen daar het bospad links. Na korte tijd gaat de wandeling naar links door de historische thujalaan. Dergelijke lanen komen maar heel zelden voor en bovendien zijn de thujabomen geschonken door dankbare ex-patiënten. We komen terecht in het gebied waar in historische tijd soms wel verstuivingen mogelijk waren. Bij de thujalaan leidden de verstuivingen echter niet tot grote hoogteverschillen. Dit zou kunnen betekenen dat de wind er in de laatste ijstijd slechts weinig fijn zand op de ijssmeltwaterafzettingen deponeerde. 

Rechts van de laan is de bodem onder de naaldbomen grotendeels bedekt met mossen. Aan de linkerkant liggen nog enkele percelen oude ‘eikenstrubben’ van verwilderd eikenhakhout onder de dennen. Dat bast van de 10- tot 15jarige uitlopers werd vroeger gebruikt als natuurlijk looizuur (‘run’) voor het looien van leer en het overblijvende hout als (boeren)gerief- en brandhout. Verderop staan links oude dennen die de bovenetage van het bos vormen. Dit gebied van de thujalaan en omgeving zou als ‘Buurtschap’ bebouwd gaan worden, maar dat is na langdurige procedures toch niet doorgegaan. 

4. De thujalaan leidt naar een X-kruising met links een beukenlaan. Van daar uit loopt een kaarsrecht pad in de richting van de voormalige uitzichtterp van het vroegere landgoed Vollenhoven. Aan de linkerkant staan eerst oude dennen met onderbegroeiing van krent. Rechts ligt dan een perceel douglas met daaronder veel hulst, wat vrij zeldzaam is in dergelijke bossen. 

Bij een zessprong van paden lopen we rechtdoor en komen bij een historische uitzichtheuvel waarop vroeger een theekoepel stond. Rechts onderaan staan oude rododendrons die bij de heuvel waren aangeplant. Voor de trapopgang van de terp gaan we linksom en zien markante jonge windvormingen. Die zijn bij de hele noordrand van het bos te vinden. Deze duinen zijn ontstaan vanaf de middeleeuwen door ontbossing en het steken van heideplaggen. Dat laatste was een vorm van permanente strooiselroof die leidde tot grote zandverstuivingen. De plaggen werden gebruikt als ondergrond voor de dieren in stallen en schaapskooien. Vermengd met de uitwerpselen van de dieren ontstond compost dat op de akkers werd uitgestrooid.  

Bij de duinen aangekomen slaat het geopad linksaf. Enigermate slingerend doorkruist het wandelpad de reliëfrijke zone. Die wordt op enige afstand net buiten het instellingsterrein begeleid door de historische Oude Woudenbergseweg, tegenwoordig ook een wandelpad. Door de bomen zijn aan de rechterkant de contouren te zien van de zeer lange, groen gekleurde L-Flat. 

Achter het hek ligt een vijver (sprengkop), het begin van een spreng door het overgebleven gedeelte van landgoed Vollenhoven aan de andere zijde van de A 28. De route passeert een zijpad aan de linkerkant, loopt over een heuvelpartij en laat opnieuw een pad links liggen.

5. Circa honderd meter verderop biedt een Y-kruising de mogelijkheid het hart van het bosgebied op te zoeken. We lopen hier rechtdoor in plaats van schuin rechtsaf. 

Daarbij passeren we op een gegeven moment aan de rechterkant een geïsoleerd rond heuveltje. De route gaat met een flauwe bocht naar een vijfsprong. Daar lopen we schuin rechts (dus niet rechtsaf) naar een lindelaan en slaan daar rechtsaf en heel snel weer rechts een smal bochtig pad in. Het loopt, op enige afstand, langs een speelweide met een bankje, aan de linkerkant. Het grote grasveld was oorspronkelijk bedoeld als buitenruimte voor lichamelijke oefening door de patiënten. 

6. Het pad komt bij een kruising, vanwaar we links een uitstapje maken naar het westelijke deel van de reliëfrijkste zone. Al snel gaat de route opnieuw linksaf. Het geopad volgt daarna eerst de noordrand van de speelweide en vervolgens gaan we rechts langs een tennisveld. Daarna loopt de wandeling tussen twee parallel lopende duinruggen door. De laagte tussen de ruggen werd verder uitgegraven tot een vennetje. Aan het begin daarvan staat rechts ook een bankje.
 
Het uitstapje eindigt waar het terrein weer vlakker wordt, in een restant van een fraai beukenbos. Het maakte vroeger deel uit van een groter beukenbos, dat aan de noordwestkant door de aanleg van De Dreef en oostelijk door bebouwing van Altrecht werd verkleind.

Het tracé van het uitstapje lopen we terug. Zo wordt de aardkundige gesteldheid van dit reliëfrijke bosgedeelte vanuit een andere gezichtshoek ervaren. Daarbij kan de indruk ontstaan dat we in een ander gebied zijn terecht gekomen.

7. Na het uitstapje gaan we op de driesprong waar het uitstapje begon rechtsaf en volgen bij de eerste kruising het pad rechtdoor. We komen dan weer terecht in het hart van het bosgebied. Rechts is al snel een bochtige en dijkachtige stuifrichel te zien. In de buurt daarvan staan enkele oude dennen.
Verder doorlopend kruisen we een deel van de eerder gevolgde route. Iets verderop is een vrij markante duinformatie te zien.

8. De wandeling brengt ons dan naar de beukenlaan (Wegwijs) die het zuidelijke deel van het bosgebied markeert. Via de beukenlaan naar rechts lopen we door het instellingspark met verspreid liggende gebouwen. Aan de rechterkant ligt een plantentuin met kas en enkele dieren. Bij de T-kruising achter het hoofdgebouw gaat de wandeling naar rechts (Levenspad) en vervolgens naar links (Vrijbaan), langs de voorkant van het gebouw. Daar staan enkele instellingsvilla’s in Zwitserse Chaletstijl. Aan de rechterzijde liggen twee vijvers in het landschapspark aan de voorzijde van het hoofdgebouw. 

9. Doorlopend langs het verbouwde, cultuurhistorisch interessante gebouw gaat de wandeling naar rechts (Levenspad) en komen we bij de ingang van het instellingsterrein. Ten slotte loopt de route naar links langs de Oude Arnhemseweg naar het punt waar de wandeling begon, het kruispunt met de Sanatoriumlaan.