Geopad 088-de oude stad Rhenen

Het oude stadje Rhenen ligt geheel op de langste stuwwal van de Utrechtse Heuvelrug die ter plekke van het stadje tot ruim vijftig meter boven N.A.P. reikt. De stadskern ligt op de zuidelijke flank van het plateau en breidde zich later in noordelijke richtingen uit. Hierbij werd de stuwwal uiteindelijke over zijn volle breedte in beslag genomen. Het is dan ook geen wonder dat in de stad over korte afstanden hoogteverschillen van zo’n 40 meter voorkomen. Aan de zuidzijde wordt Rhenen begrensd door het laaggelegen rivierengebied, waar de Rijn slechts door een zone uiterwaarden van de stadskern is gescheiden.

1. Vanuit het station gaan we rechts via de grotendeels door fraaie landhuizen geflankeerde Herenstraat in de richting van de kleine binnenstad lopen. De straat volgt vrijwel de zuidelijke stuwwalflank waarbij ze de helling geleidelijk enkele meters afdaalt. Na enige tijd zien we links een kleine voormalige begraafplaats, die nu onderdeel is van een openbare groenvoorziening, waar enkele bankjes staan. De vrij steile stuwwalflank is in deze omgeving her en der geterrasseerd. Via het groen bereiken we de naar de stadsbeschermheilige genoemde Cuneralaan, waar rechtsaf wordt geslagen. Bij de weg wordt onze aandacht getrokken door een merkwaardig rond bergje, waarop een als de Twaalf Apostelen bekende krans van linden staat. Ook dit bergje is genoemd naar de heilige Cunera die ter plekke zou zijn begraven. Onduidelijk bleef echter waarmee we hier van doen hebben. Wel mag worden aangenomen dat het bergje al eeuwenoud is.

2. Voorbij het bergje brengt de Cuneralaan ons naar een rotonde, die bij de oostrand van de kleine binnenstad is gelegen. Vanuit de rotonde gaan we eerst even een nabijgelegen noordelijke buitenwijk in. Dit gebeurt via de Nieuwe Veenendaalse Weg die tot voorbij het huidige gemeentehuis van Rhenen wordt gevolgd. Het niveau waarop wij lopen stijgt dan van 22 tot 47 meter. Het raadhuis is omgeven door een groenvoorziening, waar de hellingen van de stuwwal wat zijn geterrasseerd.

3. Tussen het gemeentehuis en het erbij gelegen gebouw van het Sport- en Recreatiecentrum
‘t Gastland dalen we via het plantsoen de helling af tot aan een parkeerterrein dat aan de andere kant wordt begrensd door een bocht van de Groeneweg. Aan de overzijde ervan slaat het geopad vlak voor een flatgebouw linksaf. Het brengt ons dan naar een met houtgewas begroeide holle weg, die oorspronkelijk mogelijk een natuurlijke erosiegeul was, maar zijn ontstaan ook (mede) te danken kan hebben aan het vroegere verkeer over ongebaande wegen.

4. Het pad was onderdeel van de Oude Veenendaalseweg, die zich iets verderop als een door bebouwing geflankeerde straat manifesteert. We gaan daar linksaf een pad bestijgen, dat bekend is als de Kloostergang. Het brengt ons naar de noordelijke wal van de stadskern, waarop een plantsoen werd aangelegd en een oude, windmolen staat.

5. Achter de molen dalen we via de smalle Molenstraat af naar het hart van de kleine binnenstad. Daar kruist onze route vervolgens de na de Tweede Wereldoorlog grotendeels verbrede, vrij drukke Frederik van de Paltshof. De naam van deze straat herinnert aan de verdreven Boheemse koning, die in 1628 aan de westrand van de stad een paleis liet bouwen. De pleinachtige straat is onderdeel van de oude interlocale verbinding Zeist-Driebergen-Doorn-Leersum-Arnerongen-Elst-Rhenen-Wageningen. Na de straatweg overgestoken te zijn dalen wij via de Kruis- en Rijnstraat af naar de omgeving van een voormalig raadhuis, waar links de smalle en korte Steilestraat wordt bestegen. Deze straat ligt op de markante oostflank van een minidal, over de bodem waarvan de Rijnstraat werd aangelegd.

6. Bovenaan de Steilestraat kunnen we rechts via de smalle Kamperfoeliesteeg naar de binnenlangs de rand van de stadskern lopende Zuidwal, waar andermaal rechtsaf wordt geslagen. De Zuidwal brengt ons terug naar de Rijnstraat, waar we even naar links gaan om via de Doelenwal en Koningshof onze wandeling langs de rand van het stadscentrum voort te zetten. Tussen beide straten wordt rechts dan de imposante gotische Cunerakerk gepasseerd. De Koningshof is genoemd naar het paleis van een koning in ballingschap, dat bij de westrand van de oude stad stond.

7. De straat Koningshof brengt ons terug naar de Frederik van de Paltshof waar we linksaf gaan om even later een blik te kunnen slaan op een onbebouwd gebleven Rijnuiterwaard. Het is de Palmerswaard, die links vanuit de Veerweg goed is te overzien. Op de voorgrond was de waard onderdeel van de tuin bij het zomerpaleis van de verdreven Boheemse koning Frederik van de Palts. Bij en in de tuin toont ze ons nog het vroeger voor veel rivieroeverlanden karakteristieke microreliëf. Op de achtergrond zien we veel houtgewas dat kleiwinningsplassen omgeeft.

8. Vanuit de Veerweg kunnen we via het pad Buitenomme andermaal terug naar de Rijnstraat, waar onze route links het Keldermanspad opzoekt. Dit tegenover de Doelenwal beginnende pad leidt ons vervolgens buitenlangs een relict van de stadsmuur naar de hoger gelegen Koestraat, die ons op haar beurt het meest oostelijk deel van de Frederik van de Paltshof laat zien.

9. Rechts zien we dan de rotonde van waaruit we een kijkje gingen nemen in de noordelijke buitenwijk van Rhenen. Wij zullen dit nu niet meer herhalen maar ons door de voorname Herenstraat linea recta laten terugbrengen naar het spoorwegstation van Rhenen.