Geopad 093 - Baarn

Wie al wandelend een representatief beeld van de geomorfologische gesteldheid, structuur en architectuur van Baarn wil krijgen adviseren wij de hierna door ons beschreven route te lopen. De 5,5 km lange route begint en eindigt bij het NS-station Baarn.

1. Voor het station worden wij groenvriendelijk verwelkomd door het Stationsplein, waar wij rechts aanhouden om achter een monumentale loofhoutopstand al snel rechtsaf te slaan. We kunnen het opgaand groen echter ook diagonaal doorkruisen via een heuvelend bospaadje. In beide gevallen is het de bedoeling dat wij uiteindelijk terechtkomen op de drukke Stationsweg en daar links voorbij een vrij gecompliceerde kruising schuin rechtsaf slaan. De oude Kettingweg brengt ons dan via een lage welving naar het in een groot parkachtig plantsoen gelegen imposante huis Peking. Evenals een deel van het plantsoen ligt dit grote huis op een lage heuvel.

Voor het huis zal de Javalaan de wandelaar verleiden rechtsaf te slaan. Al snel passeren wij dan het begin van de brede Torenlaan, die enkele eeuwen geleden als zichtas werd aangelegd. Even verderop wordt op de hoek Javalaan / Bosstraat onze aandacht getrokken door de gepleisterde chaletachtige villa Alcmaria.

2. Aan de overzijde van de Bosstraat verschuilt zich in een bosachtige tuin de imposante villa Canton. Peking en Canton waren grote buitens, waaraan behalve de beide grote landhuizen ook nog enige andere bebouwing en restanten van houtopstanden herinneren. De Javalaan verder aflopend zien wij links ook nog het later tot een woning verbouwde koetshuis van Canton. Rechts trekt intussen het intieme antieke woonbuurtje Oosterhei onze aandacht. Er staan voornamelijk lage panden waar onder meer werknemers van de nabije buitens woonden.

Wie geen behoefte of tijd heeft het woonbuurtje Oosterhei wat beter te leren kennen doet er goed aan de Javalaan te blijven volgen tot ze bij een T-kruising eindigt. Paragraaf 3 kan dan worden overgeslagen.

3. Het is echter wel de moeite waard even een kleine rondwandeling te maken door het intieme Oosterhei. Hiervoor gaan we rechts de met antieke klinkertjes bestrate bochtige Bantamweg in. Aan het eind daarvan is het dan voor een verdere verkenning van de buurt nodig rechts een lusvormig extra ommetje te maken via de Noorderstraat, Nieuw Schoonoordstraat en Westerstraat. Vervolgens brengt de Noorderstraat ons ook naar het eind van de Javalaan. Daar verleidt het Cantonspark de geopadloper opnieuw tot een extra ommetje. Er kan dan andermaal kennis gemaakt worden met een restant van het buiten Canton.

Wie (ook) geen extra ommetje door het Cantonspark wil lopen adviseren wij aan het eind van de Javalaan links de monumentale Faas Eliaslaan te gaan volgen. Het is dan evenmin nodig paragraaf 4 van onze routebeschrijving te lezen.

4. Het is op meer dan een wijze mogelijk een kleine lusvormige wandeling door het Cantonpark te maken. Daarbij zullen wij steeds merken dat het een arboretumachtig karakter heeft. Verder zal onze aandacht worden getrokken door een voormalige oranjerie. De geopadloper pur sang raakt echter vooral geïntrigeerd door het markante steile hellinkje dat de overgang vormt naar het laag gelegen zuidoosten van Baarn. Na het ommetje gelopen te hebben nodigt de Faas Eliaslaan ons uit voor een bezoek.

5. Hieraan gevolg gevend zullen wij bemerken dat ze vooral aan de rechterzijde wordt geflankeerd door antieke villa’s. De verreweg grootste was het hoofdgebouw van het voormalige buiten Schoonoord, dat in 1902 werd verkaveld. De Faas Eliaslaan werd genoemd naar een familie die lang op het buiten woonde.

Geleidelijk wat naar links ombuigend brengt de laan ons naar de kruising met de Eemstraat en Eemweg. Aan de overzijde ervan gaan wij vervolgens de Kerkstraat in. Zoals men mocht verwachten staat er inderdaad een kerk aan de straat. Het in een vrij hoog neogothisch gebouw.

Evenals de Faas Eliaslaan draait de Kerkstraat langzaam naar links. Als gevolg hiervan vaart onze wandelroute nu gaandeweg een westelijke koers

De Kerkstraat werd tot 1876 Schaapsdrift genoemd, wat verband hield met haar vroegere functie. Via de straat komen we terecht bij een splitsing. Aan de overzijde ervan herinnert de brede neoclassicistische villa Veltheim ons nog aan een vroeg 19de-eeuws voormalig buiten. Rechts van de villa kunnen wij een eindje de oude en lange Zandvoortweg inkijken. Die weg was de hoofdontsluiting van de buurtschap Zandvoort. Het is nu echter niet de bedoeling de Zandvoortweg in te gaan, maar de in het verlengde van de Kerkstraat gelegen Dalweg te volgen.

6. Ook de Dalweg brengt ons naar een splitsing, aan de overzijde waarvan een villa haar opwachting maakt. Deze omstreeks 1828 gebouwde, Daloord genoemde villa vertegenwoordigt de chaletstijl. Oorspronkelijk was ze waarschijnlijk het badhuis van de buitenplaats Veltheim. Bij de splitsing blijven wij de inmiddels ook al wat naar links ombuigende Dalweg nog even trouw. De ter plekke vrij markante noordoostflank van de Baarnse stuwwal beklimmend brengt de weg ons dan naar de vrij brede en tamelijk drukke Eemnesserweg die wij rechts gaan volgen.

7. De georoute laat ons nu kennismaken met het deel van de Eemnesserweg dat onderlangs de vrij steile noordoostflank van het Baarnse stuwwalplateau loopt. Deze glaciale hoogte noemden wij vanwege haar ligging in het dorp het Plateau van Baarn West. Het deel van het dorp dat op het plateau is gelegen werd bekend als Hoog Baarn.

De Eemnesserweg volgend passeren we tal van monumentale antieke villa’s. Speciale aandacht verdient er het door hoog geboomte omgeven, van 1886 daterende grote landhuis Pera. Rechts van de villa is ook een tuinhuisje bezienswaardig.

Doorlopend komen we langs een restant van het bos dat ter plekke van de huidige bebouwde kom tot het Koninklijk Domein Soestdijk behoorde.

Even verderop zouden we de wandeling nu flink kunnen bekorten door links langs het groen van het lommerrijke buiten Benthuys de flauwbochtige Wilhelminalaan te gaan volgen en deze af te lopen tot bij de spoorlijn, waar ons dan het station wenkt. Bij die Wilhelminalaan staan echter slechts enkele monumentale villa’s. Wie voor de bekorting van de wandeling via de Wilhelminalaan kiest behoeft de paragrafen 8 en 9 niet te lezen.

8. Voorbij de Wilhelminalaan komen we langs het behouden gebleven lommerrijke buiten Benthuys dat in 1881 werd gesticht. Aan de overzijde van de weg zien we dan in de verte de veel lager gelegen en ruim een eeuw oudere buitenplaats Rusthoek, waarvan het huidige landhuis pas in 1905 werd gebouwd.

Wij blijven de Eemnesserweg nog volgen, totdat de bochtige Ferdinand Huijcklaan ons de mogelijkheid biedt linksaf te slaan en het stuwwalplateau van Baarn West verder te bestijgen. De laan laat ons kennismaken met enkele rijen witte en voor een deel houtrijke landhuizen met grote dakpartijen. Ze verraden de stijlopvattingen van de vroeg 20ste-eeuwse Amsterdamse School.

De wandeling vervolgend bereiken wij een T-kruising met de S-bochtige Waldeck Pyrmontlaan, waar rechtsaf wordt geslagen. De overwegend vrijstaande woningen van de laan werden voornamelijk in de eerste twee decennia van de vorige eeuw gebouwd. Een eindje verderop slaat de route op een scherpe splitsing schuin linksaf. Via de korte De Beaufortlaan komen we dan terecht op een driesprong, waar andermaal linksaf moet worden geslagen. We krijgen dan de voorname Emmalaan te zien. Deze onderscheidt zich van de straten in haar omgeving doordat ze ter weerszijden van een langgerekt plantsoen werd aangelegd. Het plantsoen omzoomt een kanaalachtige siervijver. Vanwege de aanwezigheid van de vijver zou men kunnen denken weer in een laag gelegen deel van Baarn te zijn beland. Niets is echter minder waar. De Emmalaan ligt namelijk vrijwel bovenop het stuwwalplateau.

De laan brengt ons naar een kruising met de Wilhelminalaan die ons rechts andermaal de mogelijkheid biedt snel naar het station terug te keren.

9. De hoofdroute blijft echter nog even door Hoog Baarn zwabberen. Dit betekent dat wij de Wilhelminalaan oversteken en een S-bochtig stukje van de Nassaulaan ingaan. Al spoedig wordt dan de uit een zichtas van het Baarnse Bos voortgekomen Wittelaan gekruist.

Voorbij de kruising is de Nassaulaan een kaarsrechte lommerrijke straat, die over vrijwel haar gehele lengte door relatief kleine antieke landhuizen wordt geflankeerd. We volgen de Nassaulaan tot de er rechts op uitkomende korte Bothalaan, die ons vervolgens naar de wijdbochtige Sophialaan brengt. De wandelroute gaat die laan nu even links volgen. Even voorbij een ronde watertoren slaat ze echter al weer rechtsaf. Via de Generaal Karel van der Heidenlaan gaan wij dan de zuidoostelijke flank van het stuwwalplateau afdalen. Daarbij blijkt dat die straat aan beide zijden door tal van (vrijstaande) antieke woningen wordt geflankeerd.

Aan het eind van de straat wordt op de T-kruising met de Oude Utrechtseweg rechtsaf geslagen en naar het plantsoen bovenlangs het spoorwegravijn gelopen. Daar brengt de Gerrit van der Veenlaan ons links tenslotte terug naar het station. Intussen kunnen wij dan nog even een blik slaan op het van 1902 daterende houten landhuis Svea.