Stad Doornik

De positie van Doornik is, zoals dikwijls bij steden niet toevallig maar gelinkt aan een geomorfologisch context.

De historische locatie van Doornik (Tournai) is nauw verbonden met een doorwaadbare plaats in de Schelde, juist op een plek waar een geologische drempel van kalksteen de rivier beïnvloedde en zo een ideale overgang voor mens en dier vormde.

Tot aan de drempel konden binnenscheepjes varen; voorbij het ondiepe stuk was transport per schip beperkt of onmogelijk.

Doornik fungeerde dus als overslagpunt (“transshipment point”) waar goederen tussen verschillende transportmiddelen werden overgeladen vanwege deze natuurlijke barrière.

En dat vormt een ideale situatie voor een vroege handelsnederzetting.

Dergelijke geosituatie vind je ook in Halle, weliswaar op de Zenne en een drempel die veroorzaakt is door het gesteente van het Brabants massief. 

Doornik is dus één van de oudste steden van België, opgericht op een strategisch knooppunt langs de Schelde. De aanwezigheid van een doorwaadbare plaats was essentieel voor verkeer en handel, zowel in de prehistorie als in de Romeinse en middeleeuwse periode.

Onder Doornik en omgeving bevindt zich een pakket kalksteen, ook wel de “Doornikse kalksteen”, met een dikte tot meer dan 100 meter. Dit gesteente is hard, sterk gedolomitiseerd, vaak rijk aan silex, en uiterst slijtvast. Waar deze kalksteen het rivierbed van de Schelde bereikte, beperkt die (nog steeds) de snelheid van insnijding waardoir een drempel en een knik in de bodem van de rivier ontstaat.

Dankzij deze geologische drempel was Doornik uitzonderlijk geschikt voor vestiging en handel: mensen konden de rivier veilig te voet of met wagens oversteken, wat belangrijk was bij gebrek aan bruggen in de vroege geschiedenis. Dit verklaart waarom juist hier een stad ontstond, en waarom deze plek al sinds de Romeinse tijd economisch, strategisch en militair van belang belang.

Pascal Brackman