Valburg

In de Betuwe tussen de Waal en de Linge ligt de gemeente Valburg. Grondsporen van kleine woningen, waarvan de wanden uit met leem bestreken wilgenvlechtwerk bestonden, hebben aan het licht gebracht dat de hoogstgelegen plaatsen, de zogenaamde woerden, van de wilde, vaak natte, nog niet ontgonnen Betuwe in de eerste eeuwen na Christus al bewoond moeten zijn geweest.

De Betuwe was toen nog overdekt met wilgen, essen en elzen en doorsneden met ontelbare stromen en riviertjes, terwijl langs de oeverwallen de heirwegen der Romeinen liepen. In de zevende eeuw duiken dan de namen van de eerste nederzettingen op, zoals Wulfura (Wolferen) in 673 en Falburc Marca (Valburg) in 793, wat later gevolgd door Euwic Silec (Slijk-Ewijk) en Sethone (Zetten).

Valburg bleek toen al een marca of marke geweest te zijn. De marken waren toen kleine bestuurlijke gemeenschappen van vrije boeren, die regelend en besturend optraden bij het gebruik van de markegronden. De hoofdpersoon was een uit hun midden gekozen boermarke, ook wel holtrichter genaamd. Tijdens hun jaarlijkse vergaderingen (holtspraken) hadden alle geërfden stemrecht. Het woord marke betekende oorspronkelijk alleen grens. Later ging deze benaming echter gelden voor het land dat binnen die grenzen lag. De marken hebben lang bestaan. Later kwamen de heerlijkheden erbij, die hun stempel op dit landschap hebben gezet. Daarna kwamen de schoutambten, gevolgd door de gemeenten.

Aan de gemeente Valburg werden later nog een paar kleine gemeenten, zoals Loenen en Wolferen en de gemeente Hemmen, toegevoegd, hetgeen in het huidige gemeentewapen, dat in vier vakken (kwartieren) verdeeld is, tot uitdrukking wordt gebracht. Het wapenschild is gedekt met een gouden kroon van drie bladeren en twee parels. Het wapen in vak één wordt nu nog door de baronnen van Lawick gevoerd. Het vertoont een geënte zilveren dwarsbalk op een rood veld.
In vak twee staat het wapen van de in 1955 opgeheven gemeente Hemmen. Een typisch heerlijkheidswapen, dat in het 'schaakbord' een aanduiding van het gebied geeft en met het vakje hermelijn het heerlijk gezag aantoont.

Het schaakbord bestaat uit 42 vakken, in de kleuren goud en blauw (azuur), met in de rechterbovenhoek een vrij kwartier van hermelijn. Vak drie representeert die delen die nooit onder het gezag van Hemmen, Homoet of Loenen hebben gestaan, maar rechtstreeks door Gelre bestuurd werden. Dit is weergegeven door het wapen van Gelre, uit de periode van de graven van Gelre uit het huis van Nassau. In azuur een leeuw van goud, gekroond met een gouden kroon, getongd en genageld van keel (rood).

In vak vier is de hoge heerlijkheid Loenen en Wolferen vertegenwoordigd in de vorm van het wapen van de heren van Gendt, die lange tijd de scepter over Loenen hebben gezwaaid. Het is een dwarsbalk van keel (rood), getralied met goud, op een zilveren veld. Over het oude kasteel van Loenen is een legende bekend van de reus Knilles, lees de legende hier.

routeburo