Emilie Claeys

“Mannen moeten ophouden in de vrouw hun eigendom, zondenbok, lastdier en pleiziervleesch te zien.” Dat is een quote van ZIJkant’s voormoeder: Emilie Claeys.

We staan hier aan het voormalig textielmuseum om Emilie Claeys (geboren in 1855), een van de Belgische pioniers van de vrouwenbeweging, te herdenken. Als textielarbeidster stond ze op de barricaden voor gelijk onderwijs, gelijke lonen, het vrouwenstemrecht en geboortebeperking. Feminisme gaat voor Claeys hand in hand met socialisme. Ze gaat geen enkel controversieel onderwerp uit de weg. Dit werd haar niet altijd in dank afgenomen, zelfs niet binnen haar eigen partij.

Emilie Claeys werd op 8 mei 1855 geboren in een Gents arbeidersgezin. Haar vader was cafébaas, haar moeder een thuiswerkende weefster. Toen haar vader op jonge leeftijd overleed, zorgde zij mee voor de inkomsten van het gezin. Om eten op tafel te krijgen voor haar vier broers en zussen, ging ze aan de slag als spinster in een textielfabriek en als dienstmeisje bij de bourgeoisie.

Tijdens haar werkzaamheden in de textielfabriek zag Claeys hoe slecht vrouwen in de textielarbeid werden behandeld en ontwikkelde ze haar rechtvaardigheidsgevoel en gedrevenheid om maatschappelijke kwesties aan het licht te brengen: “In de fabriek werken we 12 tot 13 uur per dag. Vaak verrichten we hetzelfde werk als de mannen, maar toch krijgen we maar de helft van wat zij verdienen. Niet omdat we minder hard werken of minder goed werk leveren, maar omdat we vrouwen zijn.”

Toen ze kennis maakte met de socialistische beweging, richtte Claeys in 1886 mee de Socialistische Propagandaclub voor Vrouwen op. De Club ijverde o.a. voor het vrouwenstemrecht, de financiële onafhankelijkheid van de vrouw en haar recht op arbeid. Gelijkwaardigheid binnen het gezin, in de wet én op de arbeidsmarkt: dat was waar Emilie Claeys naar streefde.

Samen met de Nederlandse Nellie van Kol startte Claeys in 1893 met het maandblad ‘De Vrouw’ waarin ze pleidooien publiceerden voor o.a. de gelijkheid inzake onderwijs, gelijk loon voor gelijk werk en de afschaffing van de juridische minderwaardigheid van de vrouw. Onder het pseudoniem Lilian schreef Claeys ook pamfletten voor geboortebeperking en voorbehoedsmiddelen, iets wat op dat moment streng verboden was.

Door de tussenkomst van de Socialistische Propagandaclub voor Vrouwen nam de Belgische Werklieden Partij (voorganger Vooruit) in 1893 het stemrecht voor vrouwen op in haar programma. Toch bleven de hoge heren van de kerk en het kapitaal tegen het vrouwenstemrecht, alsook tegen het algemeen enkelvoudig stemrecht voor mannen. De liberale en katholieke partij wilden dat de BWP de eis voor het vrouwenstemrecht opgaf, wat uiteindelijk ook gebeurde. Later werd het vrouwenstemrecht herzien en uiteindelijk gerealiseerd in België in 1947, bijna 30 jaar nadat het algemeen stemrecht voor mannen werd ingevoerd.

Na een militante burn-out en een opgezet schandaal waarin Claeys met de vinger werd gewezen, verdween ze stilaan van het toneel. Ze leidde een teruggetrokken, armoedig bestaan tot aan haar overlijden op 16 februari 1943.

Dankzij Emilie Claeys rijpten de geesten en werd de vrouwenbeweging sterker. Ze was een pionier van de vrouwenbeweging en trok een proces van emancipatie op gang dat door latere feministes uitgedragen werd en uiteindelijk zou leiden tot de toekenning van het vrouwenstemrecht in 1948.

Ook nu zijn ZIJkant’s thema’s sterk doordrongen door de missie van Claeys: gelijk loon voor gelijk werk, gelijke verdeling van reproductieve arbeid, eigen baas over eigen buik en de politieke representatie van vrouwen.

ZIJkant