De Leliestraat, product van de economische crisisjaren

Wanneer je de Leliestraat binnenkomt merk je het direct: de huizen zijn sober en in tegenstelling tot de andere straten in de tuinwijk zien we hier opnieuw een lange rij aan mekaar gekoppelde rijhuizen die doen denken aan fabrieksbuurten. Alleen de voortuintjes vrolijken het geheel op.

Het is volop crisis wanneer begin van de jaren 1930 architect Jozef Meeus (1908-1976) deze eenvoudige huizen ontwerpt. De oorspronkelijke tuinwijkgedachte was in deze jaren financieel niet haalbaar. De grond diende maximaal benut te worden en de woningen zijn volledig gestandaardiseerd. Er is slechts een raam op de verdieping. De muur boven de deur is een blinde vlek. De hoogte van die verdieping is reeds lager. Over de hoogte van de kamers in sociale woningen is er lange tijd discussie geweest. Hoe lager, hoe minder duur materiaal er diende gebruikt te worden. Maar de hygiënisten waren voorstanders van ruime, luchtige woningen. De crisis gaf de doorslag.

Opvallend ook is dat er nog slechts enkele oorspronkelijke vensterbanken met schuin geplaatste bakstenen overgebleven zijn. Die werden vervangen door rechte hardsteen. Wel zie je hier een nieuwigheid: aan de westkant van de huizen – en hier dus aan een kant van de straat – was er een spouwmuur voorzien. Dat merk je aan de kleine verluchtingsroosters.

Helemaal fantasieloos zijn de huizen niet: De huizen staan in spiegelbeeld. Er is een ritme van open en gesloten gevelvlakken. Het horizontale effect wordt benadrukt door het doorlopend bakstenen kordon; De deur staat in een verdiepte omlijsting.

Pikant detail is dat de huizenrij niet direct aansluit op het Chrysantenplein en werden daardoor psychologisch afgesneden van de rest van de tuinwijk. Je moet je immers inbeelden dat op het moment van de bouw de omgeving nog een open gebied was dat uit braak, kleine akkers of weilanden bestond. Pas enkele decennia later zullen de hoekhuizen gebouwd worden.

Tegen de Laak aan, was er op nummer 27 een kruidenierswinkeltje. Het afficheerde op de zakken van bruin papier met ‘HUIS VAN VERTROUWEN’. Voedingswaren. Vleeswaren. Zuivelproducten. Confiserie. Wijnen. Verse GROENTEN en FRUIT. Onderkleding. Werkkleding. Rookartikelen.

Aarschotenaar Jozef Meeus behaalde in 1930 zijn diploma architect met grote onderscheiding aan Académie Royale des Beaux-Arts. Hij was een bekwaam tekenaar die voor zijn tekenkunst enkele onderscheidingen ontving. De huizen van de Leliestraat zijn voor hem toch wel atypisch in vergelijking met de andere huizen in Aarschot die we van hem kennen. Meerdere van zijn woningontwerpen situeren zich binnen de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid en De Stijl. Een prachtig voorbeeld is Huis De Zonnebloem op de Bekaflaan. In 1941 werd hij hoofd van de pas opgerichte Stedenbouwkundige Dienst van Aarschot. In 1939 had hij reeds een studie gepubliceerd over de toekomstige ontwikkeling van Aarschot. Zijn opvolgers zullen deze gebruiken voor de stadskernvernieuwingen. Na de oorlog wordt hij van collaboratie beschuldigd. Hij verlaat Aarschot en gaat in Hallaar wonen, maar werd van alle verdenking vrijgesproken.

Jan Rymenams