Griekenland

Om de kustlijnen, afzettingen en landvormen te snappen in Griekenland moet je in grote lijnen snappen hoe de zeespiegel kan veranderen ten opzicht van het land. Enerzijds heb je een enorm complex tectonische verhaal in Griekenland dat het land op en neer kan duwen, maar los daarvan heb je een aantal effecten die zeespiegelstijging en zeespiegeldaling kan veroorzaken omdat die overal ter wereld voorkwamen wegens de opwarming of de afkoeling van de aarde.

Het op en neer van zeespiegels en het achterliggende mechanisme

Eenvoudig gezegd, als er ijs opgestapeld ligt aan de polen en in gletsjers op het land, dan is er minder zeewater en dan zakt het zeewaterpijl. En het omgekeerde is natuurlijk ook waar. Als al het ijs gesmolten was, dan heb je meer water en dan stijgt de zeespiegel. Maar over hoeveel meter op en neer praten we dan?

Laten we beginnen met het antwoord.

Je mag praktisch rekening houden met -125 meter en + 60 meter. Maar is het ooit gebeurd?

Geen ijskappen in het Eoceen - hoge zeespiegel

Er zijn heel wat warme periodes geweest in de geologische geschiedenis, maar een zeer specifieke warme periode waar we weet van hebben is het Eoceen (bron), ongeveer tussen 56 tot 33,9 miljoen jaar geleden. De polen waren ijsvrij in het Eoceen. Met andere woorden, zo goed als alle water vond je terug in de zee, met een zeespiegel van +/- 60 meter hoger versus nu als gevolg. In de loop van het Eoceen koelde de aarde behoorlijk af. Aan het eind van het Eoceen, ongeveer 34 miljoen jaar geleden, ontstond de ijskap op Antarctica en begon de zeespiegel daardoor te zakken. 

Met ander woorden, als je een zeeafzetting in Griekenland tegenkomt hoger dan 60 meter, dan weet je dat er ook nog tectonische effecten moeten meespelen om het op die hoogte te krijgen.

De grootste ijskappen - lage zeespiegel

In de lange geologische geschiedenis van de aarde zijn er heel wat koude periodes geweest. Maar laat ons de laatse en de grootste van de recente ijstijden eens bekijken.

Het laatste glaciaal (of de "laatste ijstijd") wordt Weichselien genoemd. Het hoogtepunt van het glaciaal (of eerder laagetpunt qua zeespiegel en temperatuur) was ongeveer 20.000 jaar geleden, wat men het Laatste Glaciale Maximum (LGM) noemt. Dat is de periode waarop tijdens het laatste glaciaal (het Weichselien) wereldwijd het meeste water als ijs was opgeslagen. De wetenschappers van de USGS schatten dat de zeespiegel toen 125 meter lager was dan nu.

Maar theoretisch is hier geen maximum qua ijsopslag. Zo weten we dat in een vroegere ijstijd, het Saalien, de ijskappen tot in Nederland en New York kwamen, en moet de zeespiegel nog veel lager gestaan hebben. Nog sterker, we weten dat minstens twee keer de aarde volledig bevroren was van de polen tot aan de evenaar, en dat staat gekend als "snowball earth" (bron). Maar dat is geologisch wel zeer lang geleden (550 milljoen tot 750 milljoen jaar geleden). Toen stroomden ook geen rivieren meer (alleen gletsjers) en de effecten op aarde die daar nu van te zien zijn in landschappen zijn, zijn zeer schaars. Dus we houden ons aan de inschatting van 125 meter van de USGS als pragmatsich minpunt.

Effect van lage zeespiegel

Bij zo een lage zeespiegel krijg je een veel lagere erosiebasis (base level), en veel grotere hoogetverschillen met een sterk erosief effect. Rivieren gaan zich sterk insnijden en diepe valleiën uitschuren. 

Effect van hoge zeespiegel

Bij een hogere zeespiegel krijg je natuurlijk mariene afzettingen waar er zee. Maar je krijgt ook een verhoging van de erosiebasis (base level). Daardoor gaan er ook veel meer afzettingen komen in die diepe valleiën die voordien zijn uitgeschuurd. Helllingen gaan gemiddeld ook verzwakken.