Heksenput Gottem

Tanneken Sconynckx (Anna De Coninck) werd rond 1560 geboren in Gottem. Zij werd tijdens de godsdienstperikelen in 1602 - 1603 beschuldigd van hekserij door haar neef baljuw Meganck. Tanneken overleed in Tielt in 1603 tijdens een foltering die vier dagen en nachten duurde.

Tanneken was een mooie en rijke dame. Zij was gehuwd met Thomas van der Meulen en moeder van drie zonen en een dochter. Haar man schold haar geregeld uit voor 'toveres, hoer en dievegge'. Tanneken klaagde hem daarom aan bij de baljuw. Zij won het proces en kreeg een 'purge', de officiële bevestiging dat ze geen heks was. Toen ook Gheraert van der Meersch haar in het openbaar een heks noemde, spande ze weer een proces in, dat zij ook deze keer won.

Pastoor van Gottem

Om zich definitief tegen alle laster te beschermen trok zij op 24 maart 1600 naar de pastoor van haar geboortedorp Gottem, Jeronimus Rade, die een gedreven heksenjager was. Ze nam ook haar dochter mee, zodat die nooit met dezelfde laster overladen zou kunnen worden. De pastoor onderzocht moeder en dochter op mogelijke duivelstekens. De dochter werd uitgekleed maar Tanneken liet niet toe dat de pastoor met haar alleen bleef in de sacristie. De pastoor verklaarde daarna moeder en dochter vrij van hekserij. Toch deden er later over deze gebeurtenis nog de wildste geruchten de ronde.

Baljuw van Gottem

Hubrecht Meganck, baljuw van de heerlijkheid Ter Beke in Gottem, had zijn zinnen op de rijke en knappe Tanneken gezet. Maar die ging niet in op zijn avances en hij wilde daarom wraak nemen. Hij zocht getuigen ten laste en startte tegen haar een procedure wegens hekserij. De beschuldiging was een doorslag van de stereotiepe dingen die in zo'n heksenproces aan bod kwamen. Tanneken zou een toverpoeder bezitten, ze had een paard ziek gemaakt en de baljuw zei dat ze een pact met de duivel had gesloten en ze was door getuigen op de heksensabbat gezien. Zij werd op 16 december 1602 een eerste keer ondervraagd.

Tielt

Op kerstavond 1602 werd Tanneken opgesloten in de gevangenis van Tielt, op de hoek van de Hoog- en de Sint-Jansstraat. Tielt was de hoofdplaats van de Roede van Tielt, waartoe Gottem toen behoorde. Op 30 december werd Tanneken door baljuw Meganck bij de schepenbank officieel beschuldigd van hekserij. Zij ontkende alle beschuldigingen en verklaarde dat de baljuw wraak wilde nemen wegens haar seksuele afwijzing. Tanneken was rijk en de baljuw wilde blijkbaar ook haar bezittingen buitmaken. Zij werd in de Tielste hallentoren onderzocht op duivelstekens en gefolterd door de Gentse beul Baudewijn Waelspeck. Tanneken beweerde dat de beul haar 's nachts met een bijtend zuur littekens had toegebracht die hij 's anderendaags als duivelstekens aanwees. De foltering kraakte Tanneken en, ondanks haar aanvankelijke weerstand, bekende zij uiteindelijk alles wat men haar ten laste legde. Zij gaf zelfs toe seksuele omgang te hebben gehad met de duivel 'die een koud aanvoelende penis had waaruit geen sperma kwam'.

Na de foltering trok ze wel alle bekentenissen weer in, maar dat bracht dan weer nieuwe martelingen met zich mee. De folterpraktijk duurde van 23 mei tot 2 juni 1603. Tijdens de laatste, intensieve foltering in de Tieltse Hallentoren, die vier dagen en nachten had geduurd, bezweek Tanneken. Salomon Marcx, een chirurgijn uit Tielt, verklaarde dat Tanneken niet gestorven was aan haar verwondingen maar dat de duivel haar nek had gebroken. De baljuw kon tenslotte een veroordeling doordrukken en kon daarna de hand leggen op een deel van haar bezittingen.

'De heksenput' in Gottem

Omdat ze geen vergiffenis had gevraagd voor haar zonden werd Tanneken in ongewijde grond begraven in haar geboorteplaats Gottem. Zij zou begraven zijn dicht bij een vijver vlakbij de Pontstraat, de huidige Ardense Jagersstraat. De vijver wordt nog altijd 'de heksenput' genoemd.

Postuum werd zij nog vrijgesproken van hekserij en kreeg in 1994 op de Markt van Tielt, naast de Hallentoren, zelfs een standbeeld van de hand van de Tieltse kunstenaar Jef Claerhout. Sinds dat jaar kan je in Tielt nu ook een 'Tielts Tannke' drinken.

Glen