Nieuwerbrug

Tijdens de bronstijd moeten er al mensen in Nieuwerbrug hebben rondgelopen. Het bewijs hiervoor is een speerpunt uit die tijd, die is gevonden tijdens het graven van de Put van Broekhoven. Deze speerpunt is nu te bewonderen in het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden.



Speerpunt uit de bronstijd.
collectie: Rijksmuseum voor oudheden Leiden

Romeinse tijd 

De noordgrens van het Romeinse rijk liep langs de Rijn. Dus door Nieuwerbrug. Resten van de grensweg, of Limes, zijn bij onderzoek teruggevonden.
Tijdens het graven van de Put van Broekhoven is een prachtige ruiterhelm gevonden. Deze is ook te bewonderen in het Rijksmuseum voor Oudheden in Leiden. Maar ook onofficiële vondsten, zoals een verzameling amfora, zijn bekend.
Tussen de twee castella (forten) van Woerden en Zwammerdam stonden wachttorens. Hiervan hebben er in ons dorp verschillende gestaan.

Romeinse ruiterhelm.
collectie: Rijksmuseum voor Oudheden Leiden

Middeleeuwen 

Vanaf de 10e eeuw werd de klei van Bekenes ontgonnen en vanaf de 11e eeuw ook de veenmoerassen, die later werden ingepolderd.
Een deel van dit ingepolderde landin Nieuwerbrug is aan de Johannieter ordegeschonken. Ze beheren dit vanaf het Hof te Waarder.
De Rijn was van groot belang voor transport van mensen en goederen, zeker nadat rond 1365 de beide Wierickes gegraven werden en er een verbinding met de Hollandse IJssel tot stand kwam. Waar de Dubbele Wiericke de Rijn instroomt, kon een nederzetting ontstaan zijn. Mogelijk is er toen een brug gesticht, een oude brug, later vervangen door een “nieuwer brugge”? Er was een kapel, waarschijnlijk gebouwd vanuit particulier initiatief, waarvan de grond na afbraak door niet-geestelijke, gereformeerde Kapelmeesters beheerd werd.

Hof te Waarder op kaart uit 1670.
collectie: RHC Rijnstreek en Lopikerwaard

Tachtigjarige oorlog 

Tijdens de tachtigjarige oorlog was de stad Woerden in opstand tegen de Spaanse koning. De Spanjaarden wilden Woerden belegeren, maar kwamen niet in de buurt, omdat de polders rond de stad onder water waren gezet.
De Spanjaarden bouwden toen een aantal schansen langs wegen en rivieren, om te voorkomen dat de Woerdenaren aan voedsel konden komen. Eén van die Spaanse schansen kwam in Nieuwerbrug, waar de Dubbele Wiericke de Rijn in stroomt.
Uiteindelijk trokken de Spanjaarden zich terug. De Nieuwerbrugse schans zou 100 jaar later weer van pas komen.

Nieuwerbrugse schans op detail van 'Het beleg van Woerden.'
collectie: Michiel van de Burgt

Een dorp onder vier gemeentes 

Nieuwerbrug ontstond rond een brug over de Rijn, op de hoek van de vier schoutambachten Bodegraven, Waarder, Barwoutswaarder en Rietveld. Omdat het dorp ver van de vier hoofdkernen af lag, beheerde de dorpsgemeenschap veel zelf. De school uit 1610, de brug, de brandweeren nog veel meer. Het gebied waarin de gemeenschap deze zaken regelde was de Brandschouwerij Nieuwerbrug. In dit gebied werd brand bestreden, maar ook voorkomen door het 'brandschouwen'.
Wanneer de stenen brug in zeer slechte staat is, moeten de Nieuwerbruggers hem vervangen of afbreken. Ze vervangen hem voor een houten wipbrug. Om die te bekostigen, mochten ze vanaf 1651 tol heffen. Het kwam dan ook goed uit dat in 1664 het Jaagpad werd aangelegd.
Hierdoor kwam handel en nijverheid in het dorp: een herberg 'Het Witte Paard', (later Het Grauwe Paard), ambachtslieden, kooplui molenaars en bakkers. 

De houten tolbrug in 1902.
collectie: Gijs Boer

Rampjaar 1672
 

In 1672 werd de Nederlandse republiek aangevallen door Frankrijk, Engeland, Keulen en munster. Om het Franse leger te stoppen, liet men de Hollandse Waterlinie onder lopen. In Nieuwerbrug werd de oude, Spaanse schansopgeknapt. Prins Willem III zelf streek hier neer en had zijn legerkamp op de plaats van het huidige Fort Wierickerschans.
Op de schans en in het kamp ontmoetten kopstukken uit de oorlog elkaar.
Helaas bevroor de Waterlinie, waardoor de Fransen om Nieuwerbrug heen konden trekken. Toen ze bij Zwammerdam niet verder konden, trokken ze terug. Hierbij werden alle gebouwen in Zwammerdam, Bodegraven en Nieuwerbrug verbrand.
Om dit nooit meer te laten gebeuren bouwde men het huidige Fort Wierickerschans aan de Enkele Wiericke. Aan de Dubbele Wiericke verrees Fort Nieuwerbrug, met Fort Pain et Vin aan de overkant van de Rijn.


Fort Pain et Vin (links) en Fort Nieuwerbrug (rechts) langs de Oude Rijn de Dubbele Wiericke. 1673
collectie: Michiel van de Burgt

Nieuwe tijd 

Door de goede verbinding over het water vestigden in de 19e eeuw een steenfabriek, houthandelaren en zagerijen zich in en nabij het dorp. Het vervoer ging niet meer alleen over water, maar ook per spoor. Een een treinhalte op de lijn Leiden-Utrecht droeg dan wel de naam Waarder, maar lag aan de Molendijk in Nieuwerbrug.
Bij de spoorbrug vond in 1902 een groot treinongeluk plaats. Foto's hiervan zijn toen veel als ansichtkaarten verkocht.

Treinongeluk bij Wierickerbrug. 1902
collectie: Spoorwegmuseum

Eerste Wereldoorlog 

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden er op Fort WierickerschansEngelsen, Fransen en Duitsers geïnterneerd.
Ze verbleven in de opslagloodsen en werden bewaakt door maar liefst 180 man.
In het begin heerste er een streng regime, maar later werden de regels soepel. Het kruithuis werd gebruikt als kerk en voor recreatie. Er werd gevoetbald op het terreplein, gezwommen in de gracht er kwamen twee tennisbanen en men kon lezingen, toneel en muziekuitvoeringen bijwonen.

Gevangen officieren in vluchttunnel onder Fort Wierickerschans.

Nieuwe blikvangers 

Om te vieren dat ons land honderd jaar vrij is, liet de Nieuwerbrugse ijsclubvereniging in 1914 de Onafhankelijkheidstorenbouwen. Deze is van de dorpelingen en wordt beheerd door de Bruggemeesters, de beheerders van de Tolbrug.
In 1917 lieten Nieuwerbrugse gereformeerden de Brugkerk bouwen. De eerste echte kerk in ons dorp.
Voor de aanleg van de A12 haalde men in de 30er jaren van de vorige eeuw zand uit de Put van Broekhoven. Hierdoor ontstond een heldere (zwem)plas.

Onafhankelijkheidstoren zonder Brugkerk. collectie: RHC Rijnstreek en Lopikerwaard

Tweede Wereldoorlog 

Tijdens de Tweede Wereldoorlog zaten de Duitsers in de school en op Fort Wierickerschans. Het verzet drukte krantjes op de zolder van het Brandspuithuisen raakte in vuurgevecht met de SS.
Schepen op de Rijn en wachthuisjes langs het spoor werden beschoten of gebombardeerd vanuit de lucht.
Lees meer >>


Pier Kool met twee Duitse soldaten.
collectie: Arie van den Berg Mzn

Het “nieuwe” dorp 

Na 1945 werd er flink gebouwd in het dorp en kreeg het een echte kern. In het begin vooral voor Nieuwerbruggers en de inwoners van Rietveld, Barwoutswaarder en Waarder. Maar vanaf de zeventiger jaren van de vorige eeuw kwamen er ook mensen van buiten de directe omgeving. Na de gemeentelijke herindeling van 1964 viel bijna de hele Brandschouwerij Nieuwerbrug onder de gemeente Bodegraven. Een deel komt bij Woerden terecht, nu zelfs in een andere provincie. De inwoners blijven samen actief met een eigen dorpshuis, dorpsblad, school, kerken en verenigingen. Ook de dorpelingen die in een andere provincie zijn terecht gekomen.

routeburo